AI voor schoolleiders: Hoe kunstmatige intelligentie je werkdruk kan verlichten

---

Het is maandagochtend, 7 uur. Met een kop koffie in de hand open ik mijn laptop en zie direct dertig nieuwe e-mails sinds gisteravond: een boze ouder, ziekmeldingen van twee docenten en de resultaten van een leerlingenquête. En dat nog vóór de eerste schoolbel is gegaan.

Dit is het dagelijks leven van een schoolleider: een eindeloze to-dolijst en voortdurend schakelen tussen pedagogisch leiderschap en operationele brandjes blussen. Ik vroeg me regelmatig af: hoe houd ik dit vol? Ik ben dol op mijn werk en wil het beste voor onze leerlingen en leraren, maar eerlijk is eerlijk: de werkdruk is hoog. Ik ben zeker niet de enige; een vragenlijst in Amerika liet zien dat 85% van de schooldirecteuren met werkgerelateerde stress kampt, en bijna de helft zelfs burn-outklachten ervaart.

Hoe ver is jouw organisatie al met de implementatie van AI-geletterdheid?

Start nu de quickscan

Van scepsis naar nieuwsgierigheid

Sinds een jaar of twee geleden zag ik steeds vaker berichtgeving over kunstmatige intelligentie (AI) in het onderwijs. De meningen liepen uiteen. Sommigen zagen AI als een kans om werk te verlichten, anderen vreesden vooral fraude van leerlingen en privacy problemen.

Als schoolleider stond ik er aanvankelijk sceptisch tegenover. Kon AI écht iets voor mijn school betekenen, of zou het vooral extra gedoe opleveren? Een doorbraak kwam toen ik een onderzoek tegenkwam waaruit bleek dat leraren die ChatGPT gebruikten, gemiddeld 31% minder tijd kwijt waren aan lesvoorbereiding zonder kwaliteitsverlies. Als docenten dankzij AI een derde van hun tijd kunnen besparen, wat zou het dan voor mij als schoolleider kunnen betekenen?

Eerste stappen met AI

Mijn allereerste experiment met AI was bescheiden maar spannend. Ik moest een e-mail sturen naar een ontevreden ouder. Deze ouder had een lange e-mail gestuurd over alles wat mis was gegaan. Nu typte ik de kern van het probleem in ChatGPT en vroeg om een beleefde, eerste empathische reactie, om wat meer tijd te creëren voor verder onderzoek. Tot mijn verrassing voelde het concept goed aan. Natuurlijk heb ik het niet klakkeloos gekopieerd; ik paste het aan onze situatie aan en voegde een persoonlijke noot toe. Maar het zware denkwerk was al voor me gedaan. In plaats van een half uur piekeren, was ik nu in vijf minuten klaar.

Aangemoedigd door dit succes besloot ik AI te gebruiken bij het voorbereiden van vergaderingen. Door de werkdruk bij andere collega teamleiders worden stukken die besproken moeten worden laat aangeleverd. Ik voerde een PDF van 20 pagina’s in een AI-tool. Binnen een oogwenk had ik een beknopte samenvatting van de belangrijkste punten.

Overigens leerde ik ook al snel dat niet alles vlekkeloos gaat. AI geeft soms een te algemeen of incompleet antwoord. Dit leerde me dat ik duidelijkere vragen moest stellen en altijd de output kritisch en grondig moest nalopen.

Waar AI nu écht het verschil maakt

Nu ik ruim een jaar met AI werk, zie ik de concrete voordelen duidelijk. Sterker nog, ik probeer me bij ieder probleem af te vragen: kan ik hier op een verantwoorde manier AI voor inzetten? Voor een aantal vraagstukken kan het al eenvoudig, voor andere onderwerpen waar persoonsgegevens bij komen kijken vind ik het nog onverantwoord, en voor sommige onderwerpen zijn we er nog niet aan toegekomen. Maar dit zijn wat mogelijkheden waar je aan kunt denken als schoolleider:

1. Bewaken van overzicht en prioritering

AI inzetten om te helpen bij het plannen, prioriteren en behouden van overzicht:

• Overzicht creëren van planning en prioriteiten
• Gestructureerd samenvatten van vergadernotities en actiepunten
• Slimme categorisering van binnenkomende e-mails op urgentie door analyseren metadata (zonder de inhoud te zien)
• Samenvatten van lange rapporten en onderzoeken
• Visualiseren van jaarplanning om knelpunten en drukke periodes vooraf te identificeren
• Genereren van gestructureerde weekoverzichten en to-do lijsten

2. Communicatie stroomlijnen

Een van de grootste tijdbesparingen komt uit efficiëntere communicatie:

• Opstellen van concepten voor nieuwsbrieven en aankondiging van events zoals open dagen
• Formuleren van lastige e-mails waar de toon precies goed moet zijn
• Genereren van concepten voor beleidsstukken
• Opstellen van draaiboeken voor evenementen
• Personaliseren van soortgelijke communicatie naar verschillende doelgroepen (team, ouders, leerlingen)
• Ondersteunen bij het schrijven van jaarverslagen en verantwoordingsdocumenten
• Opstellen van standaardreacties voor veelvoorkomende vragen of situaties

3. Onderwijskundige afstemming en visie-implementatie

AI kan schoolleiders ondersteunen bij het vertalen van de schoolvisie naar de dagelijkse lespraktijk:

• Ontwikkelen van concrete voorbeelden hoe de schoolvisie eruitziet in verschillende vakgebieden
• Genereren van lesideeën die specifiek aansluiten bij kernwaarden uit de schoolvisie
• Analyseren van lesplannen op afstemming met visie-elementen en suggesties voor verbetering
• Creëren van reflectievragen voor docenten om hun lessen te evalueren in relatie tot de schoolvisie
• Opstellen van kijkwijzers voor lesbezoeken die focussen op visie-implementatie
• Vertalen van abstracte visie-elementen naar concrete gedragsindicatoren
• Bundelen van good practices binnen de school die de visie goed weerspiegelen

4. Data-analyse en inzicht

Dit zijn stappen waar we over aan het nadenken zijn, maar we mogelijkheden zien met AI modellen die lokaal draaien:

• Identificeren van klassen die extra aandacht nodig hebben
• Effectiviteit meten van ingevoerde interventies
• Voorspellen van toekomstige behoeften op basis van historische gegevens
• Identificeren van succesfactoren in goed presterende afdelingen of secties

De concrete resultaten: door AI heb ik meer tijd voor wat écht telt

Het meest tastbare resultaat is de tijdwinst. Ik schat dat ik wekelijks zeker vijf uur aan administratief werk bespaar – tijd die ik nu kan besteden aan de zaken die er echt toe doen, zoals zichtbaar zijn in het schoolgebouw en in gesprek gaan met mijn collega’s.

Mijn rol als schoolleider heeft ook weer meer focus gekregen. In plaats van geleefd te worden door de waan van de dag, heb ik nu vaker het overzicht om proactief te handelen. Paradoxaal genoeg heeft AI – een technologie – ervoor gezorgd dat ik méér mens kan zijn in mijn werk.

Wat AI niet kan (en waarschijnlijk nooit zal kunnen)

Ondanks alle voordelen zijn er cruciale aspecten van schoolleiderschap die onmiskenbaar mensenwerk blijven:

1. Leiderschap en visie

Het organiseren van een betekenisvolle onderwijsvisie en het inspireren van je team blijft mensenwerk.

2. Personeelsmanagement en coaching

De subtiele kunst van het motiveren en coachen van docenten vereist een goede relatie, empathie en emotionele intelligentie.

3. Relaties en schoolcultuur

Vertrouwensrelaties opbouwen met leerlingen, ouders en teamleden, en het creëren van een positieve schoolcultuur, blijft een fundamenteel menselijke taak.

Vijf praktische tips voor schoolleiders die willen starten met AI

Terugkijkend op mijn eigen reis, heb ik een paar adviezen voor collega-schoolleiders:

1. Begin klein en doelgericht

Kies één concreet probleem dat veel tijd kost, en kijk of AI daarbij kan helpen. Door klein te beginnen kun je veilig experimenteren zonder grote gevolgen.

2. Investeer in kennis

Verdiep je in wat AI wel en niet kan. Er zijn goede bronnen zoals de Handreiking AI voor scholen van Kennisnet die praktische stappen en uitleg bieden.

3. Betrek je team

Introduceer AI niet vanuit een ivoren toren, maar ga in gesprek met je leraren en ICT-coördinator. Vraag waar zij knelpunten zien en brainstorm samen hoe AI kan ondersteunen.

4. Let op privacy en ethiek

Werk vanaf dag één met duidelijke afspraken. Gebruik geen privacygevoelige leerlinggegevens in openbare AI-tools en bespreek ethische kwesties openlijk.

5. Blijf menselijk en kritisch

Zie AI als assistent, niet als autoriteit. Check belangrijke uitkomsten altijd zelf na en blijf het menselijk contact koesteren.

Conclusie: AI als bondgenoot, niet als vervanger

Mijn belangrijkste inzicht: AI is een hulpmiddel, maar wel een behoorlijk krachtige. Het neemt routinewerk uit handen, maar het echte leiderschap – het empathisch luisteren, de visie ontwikkelen, de knopen doorhakken – dat blijft mensenwerk.

Ik wil elke schoolleider uitdagen om op z’n minst te overwegen wat AI voor jouw school kan betekenen. Zelfs kleine toepassingen kunnen een groot verschil maken in onze dagelijkse drukte. Begin met iets kleins, leer ervan, en bouw het uit als het bevalt. Lijkt het je interessant om hierbij gecoacht te worden of wil je het gesprek aangaan? Ik kom graag met je in contact.

Verantwoording gebruik AI tools

• Claude (Anthropic) is gebruikt voor het maken van de opzet en grammaticale herziening
• ChatGPT (Open AI) is gemaakt voor het voorstellen van titels en tussenkopjes die aansluiten bij Search Engine Optimization technieken

Referentielijst

• Roy, P., Poet, H., Staunton, R., Aston, K., & Thomas, D. (2024). ChatGPT in lesson preparation: A teacher choices trial – Evaluation report. Education Endowment Foundation. Retrieved from https://www.educationendowmentfoundation.org.uk

• Steiner, E. D., Woo, A., Gittens, A. D., Lawrence, R. A., Berdie, L., Wolfe, R. L., Greer, L., & Schwartz, H. L. (2022). Restoring teacher and principal well-being is an essential step for rebuilding schools: Findings from the State of the American Teacher and State of the American Principal surveys. RAND Corporation. https://www.rand.org